Dyscyplina to: „podporządkowanie się normom regulującym stosunki w danej zbiorowości: w rodzinie, grupie uczniowskiej, klasie szkolnej, organizacji; gałąź wiedzy”. Szczególną postacią dyscypliny jest świadoma dyscyplina, która oznacza: „przestrzeganie przez jednostkę bądź grupę społeczną zasad postępowania, których wartość bezspornie uznaje”. Świadoma dyscyplina jest przeciwieństwem dyscypliny opartej na zmuszaniu do przestrzegania norm, które jednostka lub grupa uznaje za niesłuszne (niesprawiedliwe). Szanse wprowadzania świadomej dyscypliny są większe w szkole czy też w rodzinie, w której między systemami wartości reprezentowanymi przez nauczycieli i uczniów oraz rodziców i dzieci nie ma większych rozbieżności. Podstawą wprowadzenia świadomej dyscypliny w tych środowiskach jest proces wychowawczy, polegający na traktowaniu dzieci i młodzieży jak partnerów, którym należy okazywać szacunek i równocześnie stawiać odpowiadające ich możliwościom wymagania.